گفتمان و دودمان، رقابت‌های دودمانی قرن چهارم هجری و انعکاس آن در منابع قرن 4 تا 6 ه.ق (مدل‌سازی و نمایه‌پردازی: اشکانیان و ساسانیان)

نوع مقاله : کرسی ترویجی

نویسنده

گروه تاریخ، دانشگاه علامه طباطبائی

10.22054/ijdli.2023.19932

چکیده

اشکانیان و ساسانیان دو سلسلة تاریخی بودند که در فاصلة زمانی سرنگونی سلوکیان تا تسلط مسلمانان بر قلمرو ایران حکومت داشتند. در دورة اسلامی نیز برخی دودمان‌ها، همانند سامانیان و آل‌بویه، در بستر الگوها و مفاهیم به‌جامانده از دورة باستان خود را به ایشان منتسب نمودند. یکی از کهن‌ترینِ این الگوها در ارتباط با حاکمیت مشروع «ضرورت انتساب به تبار پادشاهان، بزرگان و یا پهلوانان در ایجاد حق حاکمیت برای یک دودمان» بود؛ بنابراین ضرورت خلق مقبولیت ملّی در بستر اجتماعی-فرهنگی و اثبات حکومت بر حق در برابر قدرت‌های رقیب نخستین حاکمیت‌های ایرانی-اسلامی را ناگزیر از بازآفرینی و خلق معانی نسب‌شناسی‌شان حول این مفهوم مرکزی می‌نمود. دراین‌ارتباط با پرسش‌های اصلی و اولیه‌ای همانند رقابت‌های دودمانی قرن 4 ه.ق چگونه در منابع (تاریخی و جغرافیایی) قرن 4 تا 6 ه.ق انعکاس می‌یافتند؟ مواجه شدیم که به‌منظور پاسخ به آن‌ها ترکیبی از روش تحلیل گفتمان لاکلاوموفه و تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف برای بررسی منابع قرن 4 تا 6 ه.ق، برای بستر مطالعاتی موضوع این پژوهش، استفاده شد. در نتیجه آشکار شد که دودمان‌های حاکم در قرن 4 هجری در بستر گفتمان باستانگرای قرون نخستین اسلامی و در برخورد با گفتمان نسب‌شناسی دودمان‌های رقیب، با انتساب به اشکانیان و ساسانیان، گفتمان نسب‌شناسی خود را شکل دادند.

کلیدواژه‌ها

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار